La differenza principale tra favola e fiaba è data dal fatto che la favola è portatrice, sempre, di una morale. Mentre per la fiaba questa non è necessaria.
Cixireddu è la prima fiaba che vi proponiamo; il consiglio, per poterla gustare appieno è quello di non badare troppo ai fatti cruenti, in essa riportati, ma di lasciarvi trasportare dalla fluidità del racconto e dal suo scoppiettante finale.
Cixireddu fut unu castiadori de bingia. Fut pitichededdu cumenti unu cixiri e cumenti unu cixiri arrumbuat. Fut sempri in su castiu controllendi chi no essit intrau nemus a furai s’axia. Una dì s’acostat unu omi e di fait:
– Cixireddu mi du donas unu troni de axia?
– nossi d’ant contau a troni a troni
– e donamindi mesu troni
– nossi d’ant contau a mesu troni a mesu troni
– e donamindi unu pibioni
– nossi d’ant contau a pibioni a pibioni
– e deu, in saras, ti ‘nci ghetu in sa betua.
E ‘nci du ghetat in sa betua, ca fut piticheddu meda.
Andendu andendu, Cixireddu pigat e ‘ndi satat a foras. Cust’omi arribat a domu sua e narat a sa mulleri:
– poni s’aqua in sa pingiada ca potu a cixiri .
Cixireddu invecias no ‘nci fiat prus. Atra dì sa propriu cosa:
– Cixireddu mi d’onas unu troni de axia?
– nossi d’ant contau a troni a troni
– e donamindi mesu troni
– nossi d’ant contau a mesu troni a mesu troni
– e donamindi unu pibioni
– nossi d’ant contau a pibioni a pibioni
– e deu ti ‘nci ghetu in sa betua
– e ghetaminci in sa betua
‘nci du ghetat in sa betua e pigada sa ‘ia de domu , andendi andendi si frimat po fai is abisongius . In s’interis Cixireddu ‘ndi satat de sa betua e da prenit de carrucedus spinosus . Cumenti andàt naca du pungiat a pabas, invecias fiant is spinas de cussus carrucedus
– oci! Mancai mi spitzuis oi est sa tua.
Arribau a domu :
– mulleri mia apara una crobi ca potu a cixiri
Cudda femina aparat sa crobi e ‘ndi d’arruint totu cuddus carrucedus.
– cust ota puru m’at collionau
Atra dì torrat a ‘andai :
– Cixireddu mi d’onas unu troni de axia?
– nossi d’ant contau a troni a troni
– e donamindi mesu troni
– nossi d’ant contau a mesu troni a mesu troni
– e donamindi unu pibioni
– nossi d’ant contau a pibioni a pibioni
– e deu ti ‘nci ghetu in sa betua
– e ghetaminci in sa betua
‘nci du getat in sa betua e d’arregolit a domu
– là, poni sa pingiada a buddì, ca fadeus de sa betua a sa pingiada
Sa pobidda ponit a buddì una pingiada prena de aqua e s’omi ‘nci bessit.
Cixireddu bessit de sa betua e bocit a custa femia ; da segat a arrogus e ‘nci da ghetat a sa pingiada buddendu. Cixireddu , naca, si ponit unu schidoni in cù e partit a scuetu in crabetura. Torrat s’omi :
– poni sa mesa pobidda mia ca incapas papaus
Ma sa mulleri no narat nudda, si ghetat de cussa petza chi fiat codendu in sa pingiada e incumentzat a papai. Cixireddu de crabetura tzerriàt:
– papa petza de mulleri tua!
S’omini intendiat una boxi perou sighiat a papai. E cuddu :
– papa petza de mulleri tua!
S’omi si ‘ndi acatat
– e tui cumenti as fatu a ‘nci pesai a ingunis?
– e balla: mi seu postu unu schidoni in cù, ‘ndi seu pesau asua de unu scannu e partiu seu a scuetu in crabetura.
– imò du fatzu deu puru diaci ti cassu e ti ociu.
S’omi pigat e du fait cussu puru; ‘nci pesat asuba de unu scannu, si ponit unu schidoni in cù, ma fut meda prus grai de Cixireddu, e di aici abarrat infrissiu in su schidoni.